„Pomnik wdzięczności”, wybudowany został w lipcu 1945 roku dla upamiętnienia wyzwolenia Jasła przez żołnierzy radzieckich. Wzniesiono go w parku przy ulicy Chełmskiej (obecnie Armii Krajowej) od strony budynku sądu, obok zbiorowej mogiły, w której pochowano 29 żołnierzy radzieckich z 38 Armii 4 Frontu Ukraińskiego poległych w walkach 15-17 stycznia 1945 roku, w czasie wyzwalania Jasła i najbliższej okolicy. Ekshumacji zwłok dokonano dopiero w 1953 roku i przeniesiono je na cmentarz wojskowy w Gliniku Mariampolskim k/Gorlic i w Zagórzanach. Pomnik został wybudowany przez jasielskich rzemieślników z cegły wybranej z gruzów spalonego miasta, pokrytej dekoracyjnym czerwonym lastrykiem. Ustawiono go na betonowym podeście, jako płytę stylizowaną o wysokości 3,20 m, zakończoną po bokach gzymsami. U samej góry na płycie umieszczono gwiazdę pięcioramienną a pod nią sierp i młot – symbole państwowe ZSRR. Poniżej wyryto napis w języku rosyjskim i polskim o treści: ”WIECZNA CHWAŁA BOHATEROM CZERWONEJ ARMII POLEGŁYM W BOJACH ZA WOLNOŚĆ I NIEPODLEGŁOŚĆ NASZEJ OJCZYZNY ORAZ ZA OSWOBODZENIE MIASTA JASŁA 1941- 1945”. Po obu stronach pomnika ustawiono po dwa duże betonowe wazony na kwiaty, a od strony frontowej dwa moździerze kalibru 110 mm. Odsłonięcia pomnika dokonano w pierwszą rocznicę manifestu PKWN, 22 lipca 1945 roku. Uroczystość ta miała charakter świecki. Po II wojnie światowej pod pomnikiem składano wieńce i wiązanki kwiatów z okazji świąt państwowych, partyjnych (rocznice Wielkiej Rewolucji Październikowej) i rocznic związanych z II wojną światową (rocznice wyzwolenia Jasła). Z istnieniem pomnika – symbolu narzuconego Polsce ustroju – nie wszyscy jaślanie mogli się pogodzić. W latach 1945 – 1946 uczniowie jasielskiego gimnazjum trzykrotnie go wysadzali. Zostali oni aresztowani przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa. Do lat dziewięćdziesiątych pomnik był remontowany. W 1997 roku radni powołując się na opinię mieszkańców Jasła zaproponowali usunięcie pomnika z parku i przeniesienie go w inne miejsce. Chęć przejęcia pomnika z moździerzami zgłosiło Muzeum Historyczne w Dukli. Stało się jednak inaczej. W połowie listopada 1997 roku obelisk został przewrócony i rozbity przez nieznanych sprawców. Resztki pomnika usunięto z parku, a moździerze przewieziono do muzeum w Dukli. Najdłużej przetrwała betonowa płyta, na której stał pomnik, została usunięta dopiero w 2003 roku.
Mimo wielu jednoznacznych opinii jasielskich historyków, że obiekt ten jest dokumentem minionego czasu i należy zachować go dla potomności celem lepszego zrozumienia historii, gdy władze miasta rozpatrywały ewentualność przeniesienia pomnika do muzeum w Dukli, „nieznani sprawcy”, w połowie listopada 1997 roku, dokonali jego wyburzenia.
Obecnie, po modernizacji Miejskiego Parku, w miejscu dawnego pomnika znajduje się efektowna fontanna, ulubione miejsce zabaw dla dzieci.
Źródło:
- Felicja Jałosińska, Jacek Nawrocki, Jasielskie pomniki i obeliski, Jasło 2009, str. 32-24
- http://jasloiregion.pl/2014/03/h-zych-o-pomniku-wdziecznosci-armii-czerwonej-z-jasielskiego-parku/ (dostęp online z dnia: 16,06,2015)
